(Кон „Горчливите солзи на Петра фон Кант“ од Рајнер Вернер Фасбиндер во продукција на Народниот театар на Клуж-Напока, Романија. Режија: Еуџен Жебелеану. Глaвни улоги: Рамона Думитреан, Санциана Тарца, Анжелика Ничоара, Елена Иванча, Миријам Чуибус и Дијана Булуга)
Зборувајќи за нарцизмот, секогаш се посегнува по колоритноста како подлога за илустрација, а понекогаш и за оправдување. Томас Стернс Елиот во една прилика ќе каже: „Половина од штетата што се прави на овој свет се должи на луѓе кои сакаат да се чувствуваат важни. Тие не сакаат да направат штета, но штетата (што тие ја предизвикуваат) не ги интересира. Или не го гледаат, или го оправдуваат тоа затоа што се опседнати со бескрајната борба да мислат добро за себе.“ Фасбиндер во неговата најмаркантна пиеса зборува за нешто што некои дваесетина години по неговата смрт ќе стане секојдневен начин на живот, а тоа е интимната дезориентација. Неговата Петра фон Кант е нарцисоидна модна дозајнерка која својата неусогласеност со реалниот свет ја проектира врз сите други, а најмногу врз своите најблиски. Она што оваа пиеса ја прави релевантна и актуелна е токму токсичната интерпретација на колоритот кој во светот на нарцистосоидната дезориентираност има двојна функција: да обелзичи и да го делигитимира човекот. Во режискиот концепт на Жебелену оваа дискрепанција станува совршено застрашувачка и тој успева оваа исклучително интимна пиеса на Фасбиндер да ја актуелизира во едно генерално согледување на сексуалната и интимна ориентација. Оваа негова интерпретација на Фасбиндеровиот текст е раширена во анахроноста на горливите проблеми со идентитетската еднаквост, но во исто време е и лична драма на жена кој се занимава со модно дизајнирање. Жебелеану прави претстава која се загледува од двете страни: и од онаа интимната која кај Фасбиндер има судбински предзнак и од онаа слободоумната која во дваесет и првиот век е многу погрешно толкувана. Фасбиндеровиот критички однос и слободоумност и во неговиоте драми и во неговите филмови е еклатантен, додека во концептот на Жебелеану се насетува извесна документрност која е плодотворна најмногу заради пронаоѓањето на новите аспекти на овој драмски тест. Дијалогот на Фасбиндер е остар, но на извесни наврати и многу поетичен, додека концептот на Жебелеану внесува многу интересна глазура на епика проследувајќи ја судбината на Петра во политички и општествени размери.
Актерскиот сензибилитет на оваа верзија на драмата на Фасбиндер е круцијален и би рекол дека е восхитувачки. Овде би ја истакнал прекрасната актерска креација на Рамона Думитреан која од Петра фон Кант прави вистинска актерска бравура. Таа сјајно ја одвоила амбивалентноста на овој лик од нејзиниата вистинска болка: осаменоста. Нејзината Петра е и емотивна, а е и сурова, нејзината интерпретација плени со комплексноста на изговорениот текст, со органиката на ликот и со емотивната партитура која е исклучително фасцинантна. Тука се придружува и Марлене на Анжелика Ничоара која е дијаметрално различна од неа, со наивност и искреност која совршено точно се согледува во интегритетот на нејзината интерпретација, а не можеме а да не ја споменеме Дијана Булуга во улогата ан Габриеле фон Кант, актерка со извонреден изразен регистар. Карин на Санцијана Тарца и Сидони на Елена Иванча носат една наивност во целата драматика и се актерски партии кои го држат тој еквилибриум на несфатеност и недоразбирање во целата драматика на Петра. Секако во целиот овој конломерат од одлично одиграни ликови влегува и оној на Валери во толкување на Миријам Чуибус кој исто така плени со својата специфика.
Во вителот на недоразбирањето и во широкото интерпретирање на интимистичката дезириентираност, визуелниот момент е совршено доминантен. Така овој круцијален драмски текст на Фасбиндер се одигрува во прекрасната сцена и костими на Велича Пандуру чие заслепувачко белило е метафора за задушениот колорит на уметноста на модата, еден уметнички колосеум во којшто вештачката шума на себеосознавањето како да излегла од Петра и се раширила по целата сцена. Костимите на Пандуру говорат со модниот јазик кој подразбира варијанти и недовршености исто онака како што се недовршени и сите наши процеси до крајот на животот. Овде ќе ја споменеме и одличната музичка илустрација на Овидиу Зимчеа која како да се вовлекла во целото дејствие на најдобар можен начин поттикнувајќи ја неговата значенска вредност.
Еуџен Жебелеану е режисер кој знае да го промислува театарот од другата страна, да ги преиспита причините и последиците од движењата во време кога не можеме да донесеме самите одлуки, а тие да не бидат контролирани од некој што не е повикан да го направи тоа. Неговата режија носи силна порака, а тоа можевме да го видиме и од видеото на крајот на претставата, порака која е неодвоива од нашите персоналитети. Она што Жебелеану сака да ни го каже, а и Фасбиндер се обидувал, е дека недоразбирањето е плод на колективната осаменост, а осаменоста е плод на тактичното отуѓување кое во овој грешен дваесет и први век се вовлекува во нашите животи под лагата на „зближувањето.“
„Горчливите солзи на Петра фон Кант“ Еуџен Жебелеану направи да ги почувствуваме во своето грло носејќи на сцената исклучителен цивилизациски важен синдром: дезориентацијата која зема се поголем замав и во политичка и во општествена смисла. Неговиот режисерски ракопис не наведува да се соочиме со прашањата кои за жал се уште се поттурнуваат под тепих, а пораката е многу јасна и алармантна и без исклучок се однесува на интегритетот на човековиот вид.
Наградата за најдобра режија во програмската секција „Envision”, на најголемиот светски фестивал за документарен филм ИДФА во Амстердам, ја доби Кумјана Новакова за нејзиниот долгометражен филм „Молкот на разумот”, кој во Амстердам ја имаше својата меѓународна премиера. Наградата ја доделува петчлено жири, a фокусот на натпреварувачката секција „Envision” е на меѓународни или светски премиери на…
(Кон претставата „Браќа Карамазови“ по романот на Ф.М. Достоевски, во режија на Оливер Фрљиќ, а во продукција на ЗКМ од Загреб, Хрватска. Главни улоги: Уго Корани, Дадо Ќосиќ, Адријан Пездирц, Катерина Бистровиќ Дарваш, Линда Бегоња) „Браќа Карамазови“ се пишувани неколку години откако Александар II ги отвора јавните судови и го ослободува коланот за печатот „дарувајќи“…
„Песната на пророкот”(Prophet Song), роман со дистописка визија на Ирска зафатена од тоталитаризам, е добитник на Букеровата награда за 2023 година. Автор на романот е 46-годишниот ирски писател Пол Линч кој за првпат ја добива оваа престижна книжевна награда. Дејството е сместено во Даблин, а во фокусот е семејство кое се соочува со застрашувачки нов…
Паневропскиот филмски фонд „Еуримаж“ на 170-та сесија, која штотуку заврши и е последна оваа година, го поддржа филмскиот проект на режисерката Дина Дума „Скејтбордингот не е за девојчиња“ со износ од 350.000 Евра. „Оваа година македонската кинематографија финансиски е поддржана и на последната 170-та сесија. Третиот македонски проект кој годинава доби средства е „Скејтбордингот не…
(Кон 48-то издание на Младиот отворен театар одржано од 8 до 18 ноември 2023 година во Скопје) Театарот со својата актуелност неизбежно станува нераскинлив дел од ткивото на општествените и политички движења особено на овие простори. МОТ веќе скоро пет децении е токму тоа: театарски фестивал кој не потклекнува на ниедно искушение и тој е…
Старото училиште ,,Димитар Влахов” во преспанското село Љубојно ќе се реконструира и ќе се адапира со 32.8 милиони денари. Овие средства во буџетот на Министерството за култура ќе бидат обезбедени во 2024 и во 2025 година. „Владата, Министерството за култура и Завод и музеј Битола презедоа обврска старото училиште во Љубојно да биде обновено и да се ревитализира во чест на македонскитедејци…
(Кон Косовскиот театарски шоукејс, одржан од 24 до 29 октомври 2023 година во Приштина, Косово.) Косовскиот шоукејс е дефинитивно најинтересниот театарски настан кој има за цел да го презентира Косовскио театар на театарските практичари и теоретичари ов Европа и светот, а кој во исто време ја пружа можноста за вмрежување и споделување на идеи и…
Актерот Мето Јовановски, еден од доајените на македонското глумиште почина на 77 години. Јовановски во 1971 завршил Театарска академија во Софија, Бугарија и истата година се вработил во Драмскиот театар во Скопје. Неговата глумечка кариера започнала на сцената на Народниот театар во Штип, каде настапувал уште пред да се запише на студиите. Оттогаш, за многу…