(Кон претставата „Ролеркостер“ по текст на Јелена Кајго во режија на Милица Краљ, а во продукција на Ателје 212 од Белград, Србија. Главни улоги: Дара Џокиќ, Милица Михајловиќ, Катарина Марковиќ, Јелена Петровиќ, Владислав Михаиловиќ, Петар  Михаиловиќ, Теодор Винчиќ)

Секоја средина е комплекс од начини на размислување кои наметнувајќи се создаваат еден колективен ментален склоп од чија продуктивност, од друга страна зависи цивилизациското ниво и предодреденоста на целата заедница во која сакале или не, мораме да и припаѓаме. Албер Ками во една прилика рекол: „Не постои судбина што не може да се надмине со презир.“ Погубноста во цивилизациските недоразбирања лежат во ситниот анемозитет кој, следејќи ја семиологијата на секојдневието ја заменува животната филозофија со темниот плашт на несигурноста и тривијалноста, па така она што треба да биде смешно станува тажно и неизлечив.

„Ролеркостер“ на Јелена Кајго зборува токму за таа тажна судбинска амплитуда во која среќата за миг се претвора во тага, а духовната сиромаштија е единствената бактерија која успева да преживее и да го закочи напредокот во било кое поле на интерес. Таа во својата драматуршка предлошка многу директно го поставува прашањето: каде лежат тажните копнежи на дијаспората, или уште поминуциозно: како е создадена дијаспората. Ова драмско дело носејќи го името по онаа застрашувачка возна конструкција која со сите искушенија кои ги нуди за миг ве соочува и со смртта, не носи во еден свет кој се помешал на неколку нивоа: традицијата и модерните неконвенционалности, срамот и широкоградоста, љубовта и припадноста. „Ролеркостер“ со своите остри реплики и исклучително конкретни ситуации, како и со компактната приказна не води во свет кој е на работ од лудилото, но е и свет кој не е ни „тука“, а ни „таму“ и тоа низ ликот на средовечна госпоѓа чија духовна конструкција се обидува да се преформулира, но и недостасува инструментариум и ерудитивност. Ова пиеса и покрај хуморните пасажи во своите дамари, не би рекле дека е комедија. Таа е горчлива сатира за едно време кое излегува од своите рамки и од својот ритам. Секако, ритамот на времето го одбројуваат оние што го одживуваат – луѓето. Јелена Кајго многу потсетува на менталниот склоп чии механизми многу тешко се менуваат затоа што секоја просторна промена зборува и за онаа другата – спиритуалната. Сите реплики на оваа пиеса зборуваат и за недоразбирањето, но зборуваат и за прилагодувањето кое е тешко и полно со одрекувања. Во фокусот на оваа претстава чија режија на Милица Краљ го следи патот на драматургијата без големи интервенции е младиот брачен пар со различна религиски поставености: имено Ана, која е православна се мажи за Адам кој е Евреин и со тоа успева добро да се закотви во Лондон каде што живее подолго време. Третата точка на овој тираголник е нејзината мајка Лилјана низ чии недоумици се прекршува целото социјално и религиско недоразбирање.

Режијата на Милица Краљ е видлива во својата невидливост. И покрај тоа што се движи по насоката на драматургијата на Јелена Кајго, таа низ совршената компактност и органичност на актерската игра и визуелниот аспект на претставата му нуди на гледачот еден агол на гледање на нешто што би го рекле „тешко изводливо прилагодување“. Милица Краљ инсистира на чист актерски израз, на точна и логична динамика, но и на складноста на визуелниот момент. Дара Џокиќ како Лилјана се чини како да е најцврстиот столб на претставата. Аспектот на мајка која е длабоко загрижена за тоа како нејзинара ќерка ќе се снајде во околината со сосема поинакви цивилизациски предодрдености, а и како ќе живее во дијаметрално различно религиско милје. Оваа извонредна актерка гради исклучително комплексен лик чии хуморни делници се прилично горчливи. Нејзината артикулација е, всушност и артикулација на начинот на мислење на целата претстава, таа низ својот сензибилитет го прекршува сензибилитетот на двете генерации кои, од друга страна се огледуваат низ модерниот начин на живеење и преживување. Ликот на Лилјана, Дара Џокиќ го игра со една многу сигнификантна леснотија, но токму во таа нејзина лежерност се крие и прецизноста на изразот. Наспроти неа е ликот на Ана на Катарина Марковиќ кој пак, е лик кој најмногу се прекршува затоа што токму таа е младата жена која сакајќи или не мора да промени многу нешта во својот духовен хабитус и социјалниот начин на живот за да се прилагоди на средината во којашто влегла. Катарина Марковиќ својата Ана исто така ја донесува со голема егзактност, но и со една лесна резигнација која е поинаку изразена во ликот на нејзината мајка. Оваа одлична млада актерка донесува лик кој многу суптилно покажува дека се крши под налетот на цивилизациската различност, но и лик кој успева да ја покаже стаменоста на својот карактер што не е случај и со нејзиниот сопруг Адам кој го толкува Петар Михаиловиќ, лик кој нема проблем со својот идентитет како неговата сопруга, но има проблем со нејзиното прилагодување и евентуалното прилагодување на нејзината мајка. Михаиловиќ во својот израз има една друга лежерност која повремено ја прекинува со мала констернираност исто така одлично изразена во актерската игра. Сосема компактно и особено впечатливо се вклучуваат и другите актери: Милица Михајловиќ (Лана), Јелена Петровиќ (Светлана), Владимир Михаиловиќ (Емил) и Теодор Винчиќ (Лана). Овде најмногу се наметнува токму младиот Теодор Винчиќ кој го толкува епизодниот лик на роботот Лана, а кој на некој начин со својата длабоко доживеана механичност и програмираност станува и многу суштествена референца на целата мотивираност и на текстот и на режијата. Оваа претстава може да се пофли со одличната минималистичка сценографија на Милица Бајиќ Ѓуров која е минималистичка, но е извонредно колоритна и складна, како и со костимографијата на Селена Орб чија модернстичка компонента плени и восхитува. Не многу наметливата музичка илустрација на Јања Лончар става точка на „и“ на претставата со многу значења и отворени прашања. Точно така, ниту Јелена Кајго, ниту Милица Крањ не нудат никакви одговори, тие со оваа претстава толку многу затрупуваат со дилеми што се чини дека најзначајниот нејзин момент е длабоката мотивираност која треба да излезе и надвор од сцената затоа што конечно,  за пашањата околу неприлагоденоста и менталните склопови нема одговори. Тие се едноставно како бактерија: луѓето научуваат да живеат со нив затоа што се свесни за она на што најмалку можат да делуваат:своите наследници.

Фотографии на Бошко Ѓорѓевиќ

Рецензија на Сашо Огненовски