(Кон „Лепа Брена проџект“ по текстови на Олга Димитриевиќ, Ведрана Клепица, Слободан Обрадовиќ, Маја Пелевиќ и Тања Шљивар, режија Олга Димитриевиќ и Владимир Алексиќ. Гл. улоги: Јована Гавриловиќ, Јасна Ѓуричиќ, Јелена Илиќ, Тамара Крцуновиќ, Иван Марковиќ; продукција БИТЕФ Театар/ Flying Ginger)

Појавата на Лепа Брена во осумдесеттите години од дваесеттиот век во пазувите на тогаш моќната југословенска федерација помести многу критериуми и многу вредности во уметничките струења. Секако, таа Фахрета Јахиќ поведе по себе еден завидно голем конгломерат од обожаватели сесрдно потхранувајќи ја таа поткултурна реалност која, од друга страна, мошне сериозно се закануваше да фрли сенка врз вистинската уметност за која во тоа време имаше многу помал број на реципиенти. Претставата на Битеф театар во копродукција со Flying ginger ги отвори сите аспекти на таа фамозна Лепа Брена која во тие осумдесетти години стана симбол на југословенското содружништво, но и симбол на растурањето на неговите кревки фундаменти. Драматургијата, која ја потпишуваат  петте млади драматурзи, почива врз монолошки конструкти и е вмрежена во една типично Јонесковска апсурдистичка констелација. Мултиплицираната Лепа Брена во овој текст во еден момент потсетува токму на хуморните салви од неговиот „Жак или покорност“, но во една сосема друго временско и просторно опкружување. Лепа Брена во оваа драматургија е хронолошки детерминирана, но најубавиот екстрат од овој текст е нејзиниот заеднички именител, а тоа е сценската анализа на т.н. „културен работник“. Исповедните и реторичките пасажи се одлично вмрежени во драмски текст кој не е посветен само на оваа „забавна“ појава во тогашната федерација, туку на една естрадна струја со лабав еквилибриум во јавниот живот на тогашната ветена земја. Преминувајќи од исповеднички во раскажувачки манир, овој текст се занимава со подемот и падот на еден реалитет кој на еден исклучително перфиден начин се вовлече и во општествениот и социјален живот во тоа време. Еден од најкруцијалните моменти е потенцирањето на тој „феномен“ Лепа Брена и нејзиното подигнување на ниво на национална хероина со назначување на голем број на архитектонски и географски обележја со нејзино име. Таа феноменолошка скарадност која од фарсична и ригидна стана фатална е најблескавиот сегмент на оваа драматургија, и се чини, дека е еден од главните столбови на целата претстава.

Режијата на Олга Димитриевиќ и Владимир Алексиќ е многу едноставна, скоро невидлива. Но, таа пружа многу простор за добри актерски партии. Сместена на мала сцена, со исклучително сиромашна сценографија, оваа претстава може да се пофали со мининалистички режисерски потези без масивни семантички пресврти и со еден единствен симбол, а тоа е југословенското знаме и се што припаѓа на тогашната естрадна хералдика.

Да, конечно она што најмногу импонира се актерските партитури кои подразбираат Лепa Брена во најразлични периоди од својот живот, но и една Лепа Брена која е машко, т.е. една травестијално поместување кое е уште еден, би рекол контраверзен симбол на времето чии веќе разјадени социјалистички кодови не подразбираа амбивалентност по ниедна основа. Јадрото на оваа се четирите актерки: Јована Гавриловиќ, Јасна Ѓуричиќ, Тамара Крцуновиќ и Јелена Илиќ и актерот Иван Марковиќ од кои најмногу се издвојува Јасна Ѓуричиќ која и покрај сјајното имитирање на вокалот на Лепа Брена и нејзините надворешни изразни средства проговорува за нејзините тажни мигови, за киднапирањето на нејзиното дете, како и за нејзиниот проблем да биде југословенка на работ на самиот распад на југословенството. Јасна Ѓуричиќ одигрува една интимно дерогирана „културна работничка“ која своето интимно страдање се обидува залудно да го претвори во мудрост. Оваа актерка прави еден извонреден емотивен портрет на оваа личност со фантастичен актерски коментар низ раскажувачките пасажи. Оваа претстава беше проследена на фестивалот „Стериино позорје“ и сметам дека оваа улога на Јасна Ѓуричиќ заслужуваше награда. Останатите три актерки низ кореографски и воглавно фарсични изразни средства ја доловуваа Брена во различните фази од нејзинот развој како фолк ѕвезда. Од големо значење и во концептуална, а и во актерска смисла е појавата на травестираната Брена во изведба на Иван Марковиќ кој својот персифлажен израз одлично го надополнуваше со сјајните кореографирани нумери. Оваа травестија говори за глобалното преоблекување на хибридната југословенска нација со облеката на Лепа Брена. Нејзиниот блескав колорит кој напати беше извитоперена реплика на бродвејските chorus line дами во тоа време стануваше начин на живот, па и овој лик говореше за тоа како и колку таа наметнатост станувала поткултурна храна и колку тој шунд крвоток народот го живееше свесно или несвесно.

Што се однесува до визуелниот јазик на претставата, најинтересна е костимографијата на Милица Колариќ и Сенка Кљакиќ која до честичка ја доловува најатрактивната облека на Лепа Брена, а тука се и кореографските нумери на Игор Коруга кои исто така наликуваат на нејзините кореографии од деновите кога била најпопуларна.

Најважната синтагма на претставата „културна работничка“ е и најтрауматската формулација за тоa  време, синтагма која всушност го најави уште полошиот „естраден концепт“ во ова време, а тоа е културолошки вирусниот „турбо фолк“. Затоа, јас дефинитивно не би рекол дека појавата на Лепа Брена беше феномен, туку една квази културна реалност чии нус појави се претворија во една друга, уште позастрашувачка реалност. Народот кој се дехибридизира после распадот на Југославија во нов народ и во други држави, но генетски изграден во тој дијахроничен синхроницитет продолжи да робува на тој начин на „културно работење“. Оваа претстава го отвора и прашањето на балканизирањето, на една специфика која е тажен апологет на време чие социјално и општествено милје беше предадено на личност која на застрашувачки начин и премолчано преку називите на ахритектонските градби и разни делови од секојдневието по нејзиното име стана национален херој Заради негативните струења кои продолжија во многу полоша варијанта во оние делови од Југославија во која доминираше Лепа Брена, таа не може да биде наречена феномен. Нејзината деструктивна репродукција во деведесеттите години го изроди погоре споменатиот „турбо фолк“ и таа поткултурна дисторзија не може да биде показател дека се работи за феномен, а уште помалку тоа можат одлично прокоментираните сцени на растурените архитектонски градби под нејзино име, како и секавично дистанцираните продукти кои исто така биле нарекувани по нејзиното име.

„Лепа Брена проџект“ е баш „проџект“, фина травестија за еден од кревките столбови на една федерација, чиј културолошки хибрид со налетот на националната нетрпеливост се дисперзира во други простори кои се обидуваат да направат една сосема друга реалност каде појавата на Лепа Брена нема да биде пример како се станува ѕвезда, но ќе биде исклучок кој, ако нема правило ќе стане културен темен вилает.

 Рецензија на Сашо Огненовски