(Кон збирката раскази „Утрото на бессоните“ од Андреј Ал-Асади во издание на Бегемот, Скопје, 2021)

Второто прозно дело на младиот поет и раскажувач Андреј Ал-Асади говори за една чудна историја која зачекорила само со еден чекор во реалитетот, или можеби за многу истории кои формираат свет кој не можеме да го видиме затоа што сме заслепени од токсичноста на духовниот хедонизам. „Утрото на бессоните“ е збирка раскази со суптилен маѓиски реализам кој овој млад автор го најави уште со својата прва прозна збирка „Друго минато“.  Големиот режисер Федерико Фелини рекол дека: „реализмот е лош збор. Во извесна смисла, се е реализам. Јас не гледам граница меѓу имагинарното и реалното.“ Тринаесетте раскази во оваа многу загадочна збирка зборуваат за имагинариумот на оние чии страсти стануваат пеколен механизам на фаталноста. Особено на овие простори. Авторот во овој имагинариум целиот реалитет го распостелува како истиот да е дел од излитена традиционална хроника додавајќи му ја суштинската опасност која извира од сите наши внатрешни, никогаш непремостени стравови. Започнувајќи од стравот кој е извлечен од лошите сни, преку деструкцијата како механизам човекот да се исчисти од својата напластена анксиозност, оваа збирка раскази ита кон една однапред преинсталирана логика на непослушноста кон самиот себе доведувајќи го човекот во состојба на крајна неверба во својето постоење. Андреј Ал- Асади низ ониризмот на своите раскази успева да го преоблече реализмот во неговата превртена страна, па да му даде на стравовите и апсурдот една флуктуалност која не наведува како читатели да помислиме дека се она што сме го почувствувале и регистрирале како природен тек на случувањата останува само како наша извртена реконструкција и дека целото тоа искуство чека еден ден да се претвори во сомнабулност наведувајќи не да се сокриеме во сопствениот кожурец на тривијалниот живот. Секако, секој од нас ја одживува својата тривијалност и тоа е она најнеинтерсното нешто што никако не заслужува да се стави на хартија, а уште помалку да биде некому понудено да ги прочита. Андреј Ал-Асади ронките од тривијалните гозби на нашиот секогаш малку подизвалкан дух ги собира и од нив гради ткиво што воодушевува како ново видување на секојдневието, на неговата алогичност и опсценост. Пишувајќи, овој млад и талентиран автор во својата поезија секогаш тргнува од мудроста, а во своите прозни дела од меланхолојата. Бессоните прилики во оваа збирка раскази се очајни примероци на суштества кои скитаат низ одамна напуштениот универзум составен од ронките на една реалност што изумрела заразена од хипокризија и лакомост. Неговите ликови  се обидуваат да го испијат, испушат и изедат животот, но не и да го сфатат. Она што ги опркужува е тензијата од чија виралност се раѓа токму онаа инсомина ја која авторот инсистира во насловот на својата книга. Овде ми се наметнува една фантастична мисла на големиот прозаист Џон Штајнбек кој вели: „Имај храброст за големите животни таги и трпение за малите; и кога макотрпно ќе ја завршиш твојата секојдневна задача, легни да спиеш во мир“. Целиот конгломерат на ликови во овие кратки раскази во себе носат таги кои ги закопуваат во калта на неизвесноста и безидејноста. Но, каде се крие пораката во овие кратки стории, фрагменти од животите кои виснале над она што се нарекува секојдневие, а е широко колку бескрајот на очекувањата? Ал-Асади во овие раскази зборува со јазикот на ониричното толкување на никогаш неизживеаниот реализам. Во добар дел од расказите има мали честички на натурализам, но тоа е само за да се измијат сите настани и личности од сите наместени и додадени карактеристики и форми. Оваа збирка раскази има фуриозна динамика, а паранојата кај ликовите е скоро неизлечива и се чини дека оттму тргнува тој фарсичен трагичен хибрис кој сите тие антихерои ги прави по малку хуморни, но многу повеќе катастрофични. Читајќи ги овие раскази се обидуваме да го пронајдеме сопственото врело на фантазмагоријата од која и се дистанцираме, но и и се приближуваме сакајќи многу сесрдно да дознаеме каде е нашето место во тој свет на извртена урбана логика и непосакувана иднина. Уморот од беспаќата на измислените трауми во овие раскази резултира со немир кој кај овој автор постанува своевидна студија за опасноста од безидејноста и умисленоста со која се занимаваат воглавно младите ликови – прототипови што ги исфрлило урбаното секојдневие секогаш под метрономот на неизвесноста и деструкцијата.

„Утрата на бессоните“ и кај Војдан и кај Арлинд, како и кај Момчило, но како и кај другите ликови од оваа прекрасна збирка кратки раскази се еден ветен ден кој никогаш нема навистина да осамне. Авторот секогаш се обѕрнува на нивните стремежи и интенции барајќи ја надежта во камарите на нивната добра волја и желба за добар живот, но таму, во тие темни и тесни простори има само мемлив мирис на беспричински средби, на бесмислени пријателства, апологетски фигури и страствени непрокопсаници. Во оваа пајажина од небрежности и несигурности се испилува еден свет на суштества кои долго нема да ја напуштат нашата секојдневна практика на запознавање, препознавање и отпознавање. Тие суштества се наши несреќни и непосакувани двојници за кои се уште не сакаме да си признаеме дека се тука, околу нас и дека наместо нас го прават сето она што ние и не сакаме и не смееме да го правиме. Бессоните во овие раскази кореспондираат со многу крикови и повремени пцости, си ветуваат, но не исполнуваат, се наоѓаат во небрано, но се убдеуваат себеси дека е се во ред, се замислуваат поинакви или можеби онакви какви што сакале да бидат, но свесни дека тоа не им успева, се дават во жабокречината на безнадежноста. Со еден збор очајуваат со крвави очи. Утрото е секогаш знак за нов ден, за ново поглавје, или во најмала рака за нова мисла. Расказите на Акдреј Ал-Асади зборуваат за едно непосакувано утро, за сон беа поетика, за фантазмагорија која не завршува со затворањето на прозорецот или со закопувањето на главата во перницата.

Кога зборуваме за маѓичниот реализам во оваа збирка раскази имаме во предвид дека авторот не го практикува како некаков друг свет, не вовлекува имагинарни ликови, туку само ја поместува флуктуалноста на својот наратив правејќи го тој стилски амалгам состојка без која и ликовите и настаните не би ја имале поучната страна и не би имале своја порака. Да, она што е од непроценливо значење за секое дело е неговата порака. „Утрото на бессоните“ е збирка кратки раскази која својата порака ја донесуваат низ една контраверзна линија, а тоа е дека сонот може да биде лековит ако го сонуваат оние што спијат, а спијат само оние што биле будни и го зграбиле светот како новородено дете. Ликовите на Ал –Асади не биле будни затоа што не сонувале, па така нивната секојдневна борба е вечно бунило со параноја исткаена од деструкцијата на опркужувањето и духовното талкање по недозволените и опасни простори на осаменоста. Секако, осаменоста е еден од мрачните зачини на оваа многу специфична збирка раскази, а тоа е осаменост која ја чувствуваме обземени од стравот дека еден ден кога ќе се разбудиме околу нас нема да има никого. Затоа ликовите во „Утрото на бессоните“ тонат во длабоките и бурни води на духовната инсомниа. Нивниот свет, исткаен од ронките на приземната и тривијална логика е нивен вечен кошмар.

Рецензија на Сашо Огненовски