Филип Грујиќ со своите неполни 27 години многу успешно го започна својот поход по српскиот, но и регионалниот културен простор. Имено, автор е на два романи („Блудните денови на курестиот Џони“ и „Потстанар“) и неколку театарски пиеси кои веќе се наоѓаат на репертоарите на театрите во Белград и Нови Сад, а неговата пиеса „Големата депресија“ беше дел и од главната програма на минатогодишното Стериино позoрје. Неговиот роман „Потстанар“ веќе го имаме на македонски јазик во издание на „ПНВ Публикации“ од Скопје, а се подготвува и негов бугарски превод. Филип е добитник на Михизовата награда, на наградата Слободан Селениќ и Стериината награда по конкурс.

Прозаист и драматичар чии дела подеднакво се читаат и гледаат на сцените на Белградските и Новосадските театри. Што е посилно во твојот писателски ангажман – театарот или прозата?

Кога би се водел по чистата сметка, зад себе имам две изведени драми и два објавени романи, а во овој момент смислувам истовремено и нов драмски текст и нов роман. Мислам дека секогаш ќе биде така, односно, барем се надевам дека секогаш ќе биде така – дека театрите и прозата секогаш ќе се бркаат и дека, како кучиња, никогаш нема да си ја фатат својата опашка. Мислам дека секоја приказна може да се раскаже во повеќе уметнички медиуми, но ми годи можноста за промена. Кога ќе се уморам од прозата, кога ќе се уморам од реченицата, точката и запирката, се враќам на драмата и обратно. Сакам секогаш да имам на што да се вратам, како во животот, така и во текстот.

Во својот роман „Потстанар“ се занимаваш со младиот човек, кој борејќи се против противречноста на општеството и неговите апсурдности, всушност qualite injectable steroids avec expedition води војна со самиот себе, ставајќи ја на тест својата снаодливост. Колку има во тој роман автобиографија и дали кога пишуваш сакаш да тргнеш од себе?

Во почетокот, кога го објавив првиот роман, ми беше исклучително важно да се дистанцирам што повеќе од главниот јунак, да кажам дека е тоа книжевен лик и дека треба исклучиво така да се набљудува. Но, не можам да побегнам од себеси. Единствено секогаш се имам себеси, секогаш со себе си ја носам својата глава и своите раце, секогаш со себе си го носам својот грб и својот труп. Носам и органи и она што се крие одоздола. Јас сум создаден од различни искуства на своите родители, своите пријатели, својата држава, своето опкружување, своите љубови. Колку и да сакам да создадам лик далеку од својот карактер, секогаш се враќам на прашањето – што сум му јас на светот и што ми е светот мене. Сепак, на крајот се испоставува дека мене повеќе ми значи светот, отколку што јас му значам на светот и тоа е едноставно така. Но, се што сакам со пишувањето е да разберам кој сум, кое е моето семејство, моите пријатели, кои се моите љубови. Се додека не најдам одговори на тие прашања, претпоставувам дека дотогаш, секогаш ќе почнувам од себеси и од светот што го знам, за подобро да го запознаам и оној за кого што фантазирам и оној од којшто стравувам.

Претставите работени по твоите текстови кореспондираат со една по малку студена естетика и филозофска дистанца. Отвораш современи теми, но задираш и во теми што се далечни од нашето окружје. Кои се твоите сегашни и идни тематски и стилски возбуди?

Често се зборува како ние, како нова генерација сме свртени кон интимниот свет отколку кон општествено ангажираните теми. Но, тоа не е точно. Ми се чини дека со повторните преиспитувања на столбовите на општеството, со преиспитувањето на семејството, врските, пријателствата, родителите, ние всушност преиспитуваме горливи општествени теми. Се потекнува од куќата и додека не се реформира семејството, вистинска промена не е можна. Тоа се моите теми – пишувам за младичите и мажите што го губат тлото под нозете и не можат да се снајдат во денешниот свет. Голема е разликата меѓу нашата генерација и онаа на нашите родители – тие израснале во длабоко патријархален свет и тоа е свет со којшто сраснале. Нашиот свет денес не излегол од рамките на патријархатот, но тој почна да се разнишува и да се преиспитува и на нас е да гледаме во кој смер ќе се движи понатаму. Кога ќе ја погледнам досегашната работа, а и сегашната работа, се се однесува на прашањата на (не)одговорноста на поединецот кон заедницата.

Твоите романи подеднакво доминираат пред читателската публика како и твоте драмски текстови пред театарската. Дали српската публика сака повеќе да гледа или да чита, или што побрзо би прежалил: умирањето на литературата или на театарот?

Театарот и литературата ја имаат истата предност над ВХС касетите и ДВД-та, а тоа е што се тие секогаш ретро, а истовремено секогаш во моментот. Што се однесува до литературата, таа секогаш ќе постои во разни облици и мислам дека книгите, како физички предмети секогаш ќе постојат. Тоа нема врска со претенциозноста и нема врска со убавата реченица внатре во книгата, тоа едноставно има врска со естетиката и мирисот и начинот на којшто се вртат страниците – слично на тоа е прашањето за винилот и грамофонот – наспроти сите платформи за стримување на музика, плочите се враќаат во голем стил, затоа што постои момент во којшто физички бираш плоча, ја креваш иглата, ја ставаш плочата, ја слушаш песната. Чувствуваш како да си ја заслужил таа песна. Истото е и со книгата, освен тоа што го оплеменува изгледот на станот – кога ќе ја извадиш од полицата и ја свртуваш страницата – чувствуваш дека си ја заслужил.

Од друга страна театарот има нешто што ниеден друг медиум (освен перформансот) го нема – а тоа е можноста да е секогаш во сегашниот миг. Театарот е настан исто како што е и вечерата во ресторанот настан. Можат да постојат сите можни достави за храна – и Волт и Глово и Донеси – но, рестораните никогаш нема да изумрат – зато што мораш да одбереш маичка или кошула, затоа што мораш да прошеташ до ресторанот, да направиш резервација, да одбереш јадење – сето тоа претставува дел од ритуалот. Тоа е и театарот – еден ритуал, една вечер, еден миг на спојување.

Вирусот направи голема дисторзија во уметноста не само на овие подрачја, туку и во светот. Дали би требало да се плашиме дека театарот еден ден ќе замре во својот класичен облик со обѕир на тоа дека овој вирус откри и онлајн верзија на театарот?

Мислам дека делумно одговорив на ова прашање во претходниот одговор. Не треба да се плашиме дека ќе замре, нема да замре. И ова сега го зборувам како да имам некој одговор од иднината, иако го немам, но не можам да замислам и не сакам да замислам свет во кој не постои физички допир, во којшто човекот не постои – можеби тоа звучи антропоцентрично, но баш ми е гајле. Секогаш ќе ми биде повеќе грижа за пријателите отколку за омилените билки, за семејството отколку за омилените животни и не можам да лажам дека е поинаку. Што се однесува до театарот, во мене се борат две страни: едната која говори дека театарот треба да оди во чекор со времето во смисла на премин од физичкиот во онлајн просторот и другата во која верувам повеќе и која зборува дека театарот треба секогаш да остане физички и дека треба да биде доживеан. Затоа што, како што реков во претходниот одговор, театарот не е само претстава, театарот е само настан и театарот е пијалок после претставата. Некои работи, сепак, Zoom-от не може да ги надомести.

И книжевноста и театарот имаат своја мисија. Така е отсекогаш и таа мисија бара жртви. Дали е српската книжевност доволно ангажирана и дали е српскиот театар импактен на општествените превирања или и двете уметности се само нивни жртви?

Секоја приказна, ако е доволно добра е и доволно ангажирана. Постојат наменски текстови кои се пишуваат со цел да се укаже некој проблем во општеството, како такви тие не можат да допрат подлабоко од првиот слој, но во општествено-ангажирана смисла се исклучително корисни за да покажат: ова се случува и ова не е добро, нешто мораме да смениме. Тие, наменските текстови како такви, тука и го завршуваат својот живот и ја исполнуваат својата функција. Доколку се бара „вистинитоста“ во човекот (каква и да била таа) тогаш приказната не може никогаш да биде до крај еднострано ангажирана. Таа мора да задира подлабоко, а она што се крие подлабоко никогаш не може да се стави како слоган на некоја компанија.

Сашо Огненовски