(Кон поетската збирка „Небесна геометрија“ на Андреј Ал-Асади во издание на ПНВ Публикации, Скопје, 2020)

 Гoлемите поети имаат особена сензитивност која не се подава на никаков опис. Едноставно нивното чувствено пледоаје останува како значенски исцедок од стопати препрочитаните и претолкуваните стихови кои ги оставиле зад себе, зад својот метаболитички реалитет од чие проклетство никогаш не се спасиле, а во некоја мазохистичка смисла, веројатно и не сакале да се спасат. Големиот Томас Стернс Елиот, таткото на современиот стих во една прилика ќе рече: „Оригиналната поезија може да комуницира пред да биде разбрана.“ Андреј Ал-Асади во оваа поетска збирка минува низ темните рефлективни ходници со врзани очи. Намерно. Неговите стихови тежат како капки олово, а нивниот мирис е како насетување на смртта. Заковани во чудесни епитети, овие стихови ја фрлаат мрежата на достагата по божественото, но упатуваат на неизлечивата болест на современиот баналитет. Андреј Ал-Асади како поет се предава на суровоста на неискажливото и мудро не се обидува да го распознае она што не успеал ни Гете, ни Вергилиј, а ни Омер Хајам. Непознатицата е дамнешен предизвик на сите големи поданици на стихот. Непознатицата која е амалгам на духовниот конструкт и е составена од елементите од кои е создаден самиот свет: вода, воздух и земја. Таа форма во оваа поетска збирка е небесно тело чија „геометрија“ станува инспирација распрсната низ несовладливи стихови кои додека ги читате стануваат жива материја, се обвиткуваат околу вас, се вовлекуваат во вас, ве болат и ви предизвикуваат неспознаено сладострастие:

„Црно е предворјето

На нејзините сништа,

И црни столбовите

На нејзината душа

ко црна понорница“

(„Црна песна“)

Поетската збирка е поделена на три дела: Трепет, Молк и Отворањето и асоцијативно навлегуваат во едно релативно прегнантно толкување на „овој и оној свет“. Тие фугиративно значат животен процес, а филозофски говорат за трите циклуси на осознавањето: знаењето, просудбата и резонирањето. Ал-Асади во сите три циклуси говори низ генерализирана формулација на „тој“, „таа“ и „тоа“, кои еклатантно се претвораат во „оние“, една естетска далечина од која се исцедуваат премислувањата за тоа каде лежи смртта и што се ние не правиме на патот кон неа. Во овој прв дел говорејќи за иреверзибилноста на умирањето и фрагилноста на раѓањето, тој провлекува една нитка на апотеоза на ординарното, на секојдневните невидени искри зад кои се сокрива баналноста, за едно слепило зад чии темни завеси прогледува новиот живот и тие стихови не делуваат толку застрашувачки колку што болат затоа што исцелувањето во светото кој тој го интерпретира е поврзано со многу знаење, а не со слепо верување и догматска зависност:

„Ти си ништо, а имаш

Подол си, а љубиш,

Слободата е филозофија на искреноста

Нешто што не се повикува

Туку до коешто мораш да стигнеш

Предавство на два-тројца мили

Збогум со досегашното „јас“

(„Утеха за босите“)

Навраќајќи се на идентитетската „вредност“, овој поет се нурнува во феноменолошкото дивергирање на она што колоквијално ние го нарекуваме „јас“. Затоа неговата песна „Потамина“ ги разграничува тие однапред запретани во суетното море „небулози“ говорејќи за суштественоста на она што е зад нас, но и за круцијалноста на она што е пред нас, секако и за она што е видливо, а се случило, и за она што иако невидливо, допрва ќе се случи. Но …

„Мислев дека сум Бог, дека сум месечина

Дека ми е дозволено да копнеам по се,

Да го збришам својот лик од ѕидот на времето,

Да патувам, да допирам, да се смеам,

Да се вивнам над гневот модар

Во мевот на светот што топоти.

(„Потамина“)

„Потамина“ наведува на произволност, на недофатливата егзактност со која не прекорува математиката, а секако и геометријата која овој млад и талентиран поет ја намекнува во насловот на својата поетска книга. Тоа пулсирање на еросот и танатосот низ овие стихови напластува низа од премислувања за тоа дали тој трасиран пат кон пепелта и зeмјата е единствениот? Дали суштественоста на животниот пат е единственото што ќе не направи исполнети и ќе не награди со друг живот таму зад таа црна завеса? Ал-Асади во своите стихови успева да отвори круцијални прашања за таа суштественост на човечкото битствување и затоа неговиот втор дел озаглавен како Молк со себе носи една конвулзивна контемплативност (иако ова звучи контрадикторно) во која светот „го љубиме“, но сепак некој треба да ни го спомне и „умирањето.“ Животворноста е предизвик. Таа никогаш не може да биде краен резултат. Затоа што во духовниот живот никогаш нема краен резултат. Тој процес е бескраен и секогаш плодотворен. Ал-Асади во оваа поетска збирка говори за флуктуалноста на ересот и за тектонските поместувања на љубовта. Тој говори за една сила која е многу променлива, а за истата таа сила говори повторно Елиот кога вели: „Ако немате сила да ги наметнувате своите животни услови, тогаш морате да ги прифатите условите што ви ги нуди тој, животот.“ Тоа наведува и на друг вид на рефлексија која е исто така без остаток присутна во оваа поетска збирка, а тоа е промислувањето на тивката борба меѓу страста и платонската љубов. Онаа конзумираната и онаа опејаната. Но, тие глобални треперења се исткајани низ еден метафорички вкопан немир кој ја изнедрува болката како спиритуален deus ax machinа, која или ослободува или поништува:

„Нивните души врзани в јазол,

Нивните дланки иструени во длабочината

Очите им се превртуваат во слатка болка

Дур’ од себе ја слекуваат

Сета надеж и сиот бес.“

(„Диптих за болката“)

Третиот дел од оваа стихозбирка  многу оптимистички наречен Отворањето беседи за онаа човекова сообразеност со Бога, неговото еретичко пресликување и за копнежот и желбата како проклетство:

„Да можеш да слушнеш и да видиш се,

Во едната рака да ја држиш месечината,

А во друга – срцето на светот да ти топоти.“

(„Небесна геометрија“)

И, се чини затоа „Небесна геометрија“. Затоа што во тие точно утврдени патишта на копнежот се кријат димензиите на страдањето и сакањето. Андреј Ал-Асади наметнува цел циклус на взаемно страдање како можен пат низ кој би се поминало искушението наречено „живот“. Неговата авторефернцијалност нуди и други интерпретации, но, како што рековме погоре, тој целиот овој стиховен пат го води со врзани очи. Чувствува, страда и се колеба. Затоа што се што е човечко е и Божје, а се што е Божје е голема причина да се почувствува и да не се прашува зошто.:

„Тој што ги носи нашите молитви в дланка

До прагот од нивниот дом

И штом стигне, ги бакнува, ги предава

И тивко умира.“

(„Каде што нема ништо, таму е Бог“)

„Небесна геометрија“ е поетско чудо. Стихуван миракул кој еманира значења со секој прочит. Андреј Ал-Асади во ова апоетска збирка распостила мудрост чиј досег има библиски далечини, а стиховите се своевидно отелотворување на мракот и светлината, на небото и замјата.

Рецензија на Сашо Огненовски